Αναβλητικότητα – τι φταίει, πως αντιμετωπίζεται

10 Δεκ Αναβλητικότητα – τι φταίει, πως αντιμετωπίζεται

“Σήμερα. Σήμερα ή αύριο; Άστο καλύτερα για αύριο. Δεν είναι δα και τόσο επείγον”. Κλασσικός μονόλογος μεταξύ εμού της ιδίας και του εαυτού μου. Σας θυμίζει κάτι; Μη μου πείτε όχι. Ακόμη και τα πιο πιστά στρατιωτάκια, κάπου κάπου αναβάλουν πράγματα.

Τι γίνεται όμως όταν αυτή η αναβλητικότητα γίνεται κανόνας και αιτία ασυνέπειας; Μήπως δείχνει κάτι άλλο και δε σημαίνει απλά ότι κάποιος βαριέται να κάνει αυτά που πρέπει; Ειδικά στην περίπτωση που παρατηρείται μια στροφή 180 μοιρών στη συμπεριφορά ενός ανθρώπου που ποτέ δεν άφηνε κάτι για μετά, για αργότερα, για αύριο, είναι καλό να εγείρει προβληματισμό και σκέψη.

Σύμφωνα με τον Vanden Heuvel, η Αρχή της Ευχαρίστησης μπορεί να είναι υπεύθυνη για την αναβλητικότητα. Κάποιος μπορεί να προτιμά την αποφυγή αρνητικών συναισθημάτων και να καθυστερεί τις εργασίες που του προκαλούν άγχος. Η άποψη ότι κάποιος δουλεύει καλύτερα υπό πίεση, είναι ένα επιπλέον κίνητρο για την αναβολή των εργασιών.

Κάποιοι ψυχολόγοι βλέπουν αυτή την συμπεριφορά ως τρόπο αντιμετώπισης, με το άγχος να συνδέεται με την έναρξη ή την ολοκλήρωση οποιασδήποτε εργασίας ή απόφασης. Άλλοι ψυχολόγοι υποδεικνύουν ότι το άγχος είναι εξίσου πιθανό να οδηγήσει σε πρώιμη έναρξη της δουλειάς και άρα η εστίαση θα έπρεπε να είναι πάνω στην παρορμητικότητα. Δηλαδή, το άγχος θα κάνει έναν άνθρωπο να καθυστερήσει, μόνο στην περίπτωση που αυτός είναι παρορμητικός.

Η αναβλητικότητα μπορεί με τη σειρά της να οδηγήσει σε άγχος, σε μια αίσθηση ενοχής και κρίσης, στη σοβαρή απώλεια παραγωγικότητας, καθώς και στην κοινωνική αποδοκιμασία για την μη τήρηση ευθυνών ή δεσμεύσεων. Αυτά ακριβώς τα συναισθήματα, μπορούν να προκαλέσουν περαιτέρω αναβλητικότητα, βάζοντάς μας σε ένα φαύλο κύκλο

Αν και θεωρείται ως φυσιολογικό οι άνθρωποι να αναβάλουν έως κάποιο βαθμό, αυτό εξελίσσεται σε πρόβλημα όταν δυσκολεύει την φυσιολογική λειτουργία. Η χρόνια αναβλητικότητα μπορεί πράγματι να είναι σημάδι μιας υποβόσκουσας ψυχικής διαταραχής.

Ποιοι είναι οι βασικοί λόγοι για τους οποίους αναβάλλουμε μια δράση;

• Δεν θέλουμε να κάνουμε πράγματα που δεν μας αρέσουν ή μας αναστατώνουν με οποιονδήποτε τρόπο. Για παράδειγμα, αναβάλλουμε μια επίσκεψη στον γιατρό, γιατί δεν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε μια ενδεχομένως αρνητική κατάσταση, αλλά θέλουμε να συνεχίσουμε να νιώθουμε καλά.

• Συχνά οι προθέσεις μας ή/και ο στόχος μας είναι ασαφείς ή δεν είναι αρκετά ισχυροί για να μας κινητοποιήσουν. Αυτή η δίαιτα που ξεκινάει πάντα από Δευτέρα είναι ένα κλασικό παράδειγμα αναβολής.

•  Η προσοχή μας αποσπάται εύκολα. Θα γράψουμε, για παράδειγμα, την επιστολή που πρέπει, αφού πρώτα απαντήσουμε στο μήνυμα της φίλης μας, διαβάσουμε ένα mail, τσεκάρουμε το facebook, δούμε τι καιρό θα κάνει αύριο… και ξαφνικά η μέρα πέρασε και η επιστολή δεν έχει ακόμα γραφτεί.

• Αναβάλλουμε πράγματα από φόβο, επειδή λόγου χάρη νομίζουμε ότι δεν έχουμε τις δυνάμεις και τα προσόντα που απαιτούνται ή ανησυχούμε για τα αποτελέσματα μιας πιθανής ενέργειας ή πρωτοβουλίας μας. Γενικά ο φόβος -το άγχος της αποτυχίας- είναι ένας παράγοντας που μας κρατάει πίσω.

Ωραία…

Και τώρα τι κάνουμε; Πως θα βάλουμε τέρμα στην αναβλητικότητα, αναλαμβάνοντας δράση; Αρχικά να παραδεχτώ δημοσίως ότι πριν λίγο καιρό έφτασα να αναβάλω τα πάντα. Από το πιο σημαντικό ως το πιο επουσιώδες που βρισκόταν στη λίστα με τα To do, στην ημερήσια διάταξη της ημέρας. Χρειάζεται εστίαση και προσπάθεια για να ανστραφή μια τέτοια κατάσταση και σίγουρα δε γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη.

1. Αναγνωρίστε την πρόκληση

Ξεκινήστε γράφοντας τι έχετε αναβάλει. Θα μπορούσε να είναι μια δύσκολη συζήτηση με ένα μέλος της οικογένειας, η ενασχόληση με μια κακή συνήθεια ή ο προγραμματισμός εκείνου του ραντεβού που έχετε αποφύγει. Αν γράψετε αυτό που έχετε να κάνετε, θα σας βοηθήσει να επικεντρωθείτε στην ολοκλήρωσή του.

2. Εντοπίστε και ασχοληθείτε με τα συναισθήματά σας

Τι σας εμποδίζει να ασχοληθείτε με αυτή την εργασία; Πίσω από τα εμπόδια συνήθως κρύβονται ένα ή περισσότερα από τα τρία βασικά συναισθήματα. Ίσως να φοβάστε για το χρόνο που χρειάζεται και τη θυσία που πρέπει να κάνετε (φόβος). Ή είστε αγανακτισμένοι γιατί πρέπει να το κάνετε αυτό, όταν νομίζετε ότι δεν είναι απαραίτητο (θυμός).

Ή ενοχλείστε που κατηγορείτε τον εαυτό σας τόσο πολύ επειδή δεν έχει κίνητρα (θλίψη).

Είναι χρήσιμο να γνωρίζετε ότι αυτά τα τρία συναισθήματα – θλίψη, θυμός και φόβος –σχετίζονται με την ενεργητικότητά σας. Κοιτάξτε τη λέξη «συναίσθημα» (emotion στα αγγλικά). Είναι ενέργεια (ε) σε κίνηση (στα αγγλικά το “e”-energy + “motion”-κίνηση). Αφιερώστε λίγο χρόνο με τον εαυτό σας για να εκφράσετε εποικοδομητικά τα συναισθήματα σας.

Η θλίψη εκφράζεται με το κλάμα, ο θυμός με γροθιές ή φωνές σε ένα μαξιλάρι και ο φόβος μέσα από το τουρτούρισμα για τη διοχέτευσή του, ώστε να επιτρέψε στον εαυτό σας να εκφράσει το συναίσθημα. Η ενέργεια διαχέεται και δεν θα αισθανθείτε μετά κολλημένοι. Είναι σαν να αφήνετε να φύγει ο ατμός από μια χύτρα ταχύτητας.

3. Καθαρίστε το μυαλό σας

Υπάρχουν δύο βήματα σε αυτή τη διαδικασία. Πρώτον, κάνετε σαφή το στόχο σας σε αυτό που θέλετε να κάνετε. Ο καλός προγραμματισμός είναι το θεμέλιο της επιτυχίας για τους περισσότερους στόχους μας. Είναι χρήσιμο να το γράψετε, έτσι ώστε να έχετε μία άμεση αναφορά. Για παράδειγμα: θέλω να τελειώνω με αυτό. Ή Νιώθω πιο ανάλαφρος όταν γυμνάζομαι τακτικά. Αν έχετε μια σαφή και ακριβή ιδέα του στόχου σας, τότε αυτή θα σας κρατήσει προσανατολισμένους και θα σας βοηθήσει να μείνετε κινητοποιημένοι.

Δεύτερον, προσδιορίστε τις σκέψεις που σας σαμποτάρουν και είναι έτοιμες να σας επιτεθούν ξαφνικά σε μια αδύναμη στιγμή σας. Στη συνέχεια, καταλήξτε σε μια-δυο αλήθειες που έρχονται σε αντίθεση με αυτές τις σκέψεις. Για παράδειγμα, αν λέτε συνεχώς στον εαυτό σας: Δεν θα είμαι ποτέ σε θέση να τα μάθω όλα αυτά, θα μπορούσατε να πείτε στον εαυτό σας, μπορώ να τα καταφέρω ή Αν οι άλλοι μπόρεσαν και τα έμαθαν, μπορώ και εγώ. Αυτή είναι μια απλή αλήθεια. Για να νικήσετε την απογοήτευση που νιώθετε για να κάνετε αυτό το έργο, θα μπορούσατε να πείτε: το κάνω για μένα.

Chalk drawing – Do it now

4. Προγραμματίστε: σπάστε το στόχο σας σε μια σειρά από μικρά, εφικτά βήματα

Επόμενο βήμα είναι η ολοκλήρωση της εργασίας, που απαιτεί ένα λογικό σχέδιο, με μικρά και εφικτά βήματα, και βέβαια να αποφασίσετε πότε θα ξεκινήσετε. Γράψτε το σχέδιό σας.

Μόλις έχετε μία δομή του έργου, κάντε ένα βήμα πίσω και φανταστείτε τα εμπόδια που ενδέχεται να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια του έργου. Για κάθε σενάριο, να έχετε μια τακτική έτοιμη η οποία θα σας βοηθήσει να υποστηρίξετε το σχέδιό σας. Μπορεί επίσης να θέλετε να βρείτε κάποιον για να σας βοηθήσει στις προσπάθειές σας και με τον οποίο μπορείτε να ελέγχετε την πρόοδό σας σε τακτική βάση.

5. Απλά κάντε το

Μετά από όλη αυτή την προετοιμασία, ήρθε η ώρα να κάνετε την εργασία που έχετε αναβάλλει. Πριν το κάνετε, αναγνωρίστε τα συναισθήματά σας, είτε είναι θυμός, φόβος ή θλίψη. Πάρτε μόνο ένα ή δύο λεπτά και απελευθερώστε τη συσσωρευμένη συγκίνηση με ένα φυσικό και εποικοδομητικό τρόπο. Χωρίς τη συναισθηματική ενέργεια να σας εμποδίζει, θα αισθανθείτε έτοιμοι να κάνετε το άλμα και θα εκπλαγείτε πόσο εύκολο είναι, καθώς θα επικεντρώνεστε μόνο σε ένα βήμα τη φορά.

6. Αντισταθείτε κατά τη διάρκεια της μάχης

Καθώς αναλαμβάνετε δράση, είναι πιθανό να συναντήσετε αντίσταση, με τη μορφή δικαιολογιών, κακής διάθεσης και αποθάρρυνσης. Αντιμετωπίστε την αντίσταση με την επιμονή και το πείσμα και συνεχίστε να ασχολείστε με οποιαδήποτε συναισθήματα έρθουν στην επιφάνεια.

Σε αυτό το σημείο της διαδικασίας είναι σημαντικό να επαναλάβετε τις αλήθειες σας και να θυμάστε το στόχο σας. Επαναλάβετέ τες μέχρι να είναι έτοιμες στο μυαλό σας: Μπορώ να τα καταφέρω. Θα αισθανθώ καλύτερα όταν τελειώσω με αυτό. Κάθε φορά που θα μπείτε στον πειρασμό να αναβάλλετε το έργο, επικεντρωθείτε στο στόχο.

7. Εκτιμήστε τις προσπάθειες και τα επιτεύγματά σας

Η προσπάθεια για την υλοποίηση μίας δύσκολης εργασίας, είναι εξαιρετικά ικανοποιητική. Επαινέστε τον εαυτό σας για κάθε μικρό επίτευγμα στην πορεία. Θα νιώσετε περήφανοι και ικανοποιημένοι, όταν τελειώσετε με την εργασία. Τελειώνοντας αυτό που αποφεύγατε να κάνετε, θα απλοποιήσετε τη ζωή σας. Θα αισθάνεστε πιο ενεργητικοί. Θα κοιμάστε καλύτερα τη νύχτα.

Μη βάζετε τίποτα σε…hold. Η ζωή είναι τώρα. Και οι υποχρεώσεις βέβαια είναι τώρα, αλλά κι εμείς οι ίδιοι. Αυτό που θέλουμε κι αυτό που αξίζουμε. Τώρα, σήμερα. Πάμε λοιπόν!

(Με στοιχεία από psychologynow & psychcentral)